Performans Değerlendirme Kavramı

Çalışanların performanslarını değerlendirme demek, bireylerin işteki başarı durum ve düzeyleriyle ilgili bir yargı oluşturma işlemidir. Bir başka açıdan bakılırsa başarı değerlendirmesi bireylerin kendilerinden beklenen görevleri nasıl ve ne şekilde gerçekleştirdiğini belirleme amaçlı bir sürecin kendisidir.

Performans değerlendirmesi dendiğinde anlaşılması gereken şey, örgütün kendi misyonuna, stratejik amaç ve hedeflerine erişebilmesi adına gerekli performans göstergelerinden hareketle, yine örgütün kendi maddi ve manevi bileşenlerinin tümü hakkında verilerin toplanması ve sonra da bunların ölçülmesi ve değerlendirilmesi sürecidir.

Kişilerin gösterdiği performans onların hayatlarını farklı yönlerde biçimlendirmektedir. Öyle ki aynı okuldan mezun, aynı eğitimi almış, aynı yaştaki ve aynı zamanda aynı mesleği seçen kişilerin bir süre sonra yolları ayrılmakta ve biri işinde daha üst pozisyonlara çıkarken, diğeri yerinde sayabilmektedir.

Performans değerlendirme iş başında iş görenin uygulaması gereken davranışı gösterip göstermediğini tespit etmek için belirli aralarla yapılan değerlendirme çalışmasıdır. Bu uygulama zamanla yöneticilerin ve insan kaynaklarının çalışanlarla, grup halinde değil de, bire bir ilişki kurması şeklinde gerçekleşmekte ve bu giderek yaygınlaşmaktadır.

Performans görevin gereği olarak önceden belirlenen ölçütleri karşılamak üzere görev ve kişi ile ilgili olup görevin yerine getirilmesi ve böylece amacın gerçekleştirilmesi oranı olarak tanımlamıştır. Örgüt içerisinde değerlendirilen bireysel performans, kişinin işi kendi yetenekleri dairesinde ve işin gerektirdiği kurallara uygun gerçekleştirmesidir. Çalışanın işteki başarısını belirlemek için performans değerlendirilmesi yapılır. Tabii bu değerlendirmeye bağlı olarak da, gerekli görülüyorsa bu başarıyı geliştirmek için de aynı performans değerlendirmesi kullanılmaktadır. Performans değerlendirme bir başka ifadeyle, çalışan kişinin iş başarısının fotoğrafı olarak ortaya konmasıdır.

Performans değerlendirmeleri yöneticilerle çalışanların aralarındaki ilişkileri geliştirmek, işe uygun amaçları birlikte geliştirmelerini sağlamak, bu anlamda çabalarını birleştirmek ve alınan sonuçlar üzerinde değerlendirmelerde bulunabilmek amacıyla kurum ve kuruluşlarda gerçekleştirilmektedir. Kurum ve kuruluşların her birinin sahip oldukları özellikler, performans değerlendirmelerini o kuruma özgü ve diğerlerinden farklı kılmaktadır. Bu nedenlerledir ki belirli bir standartta bir genel geçer performans değerlendirme sistemi yoktur.

İşletme performansıyla sistem yaklaşımının beraberce ele alınışı daha güvenilir sonuçların elde edilmesi açısından önemlidir. İşletme performansını açıklayabilme adına işletmeyi sistem yaklaşımı içinde ele almak gerekir. İşletme açık bir sistem olarak, çevresinden bilgi, malzeme, iş gücü, enerji ve benzeri unsurları alır ve bunları üretim süreci içinde ihtiyaç duyulan mal ve hizmetlere dönüştürüp topluma ve toplumun bireylerine arz eder. Bu açıdan işletme performans düzeyinin belirleyicisi, o işletmenin girdiler, dönüşüm süreci, çıktılar, geri besleme ve kontrol sürecinden teşekkül etmiş olan sistem yapısıdır.

Performans farklılıkları, tabii olarak, serbest piyasa ekonomisinde etkin olan işletmelerin başarı oranlarının kıyaslanmasında dikkate alınan olgu ve olaylardır. İşletmelerin başarılı ya da başarısız olarak sınıflandırılıp buna göre değerlendirilmelerinde beşeri, örgütsel ve de teknolojik kaynaklarını verimli ve etkin kullanmaları etkili olmaktadır.

Performans değerlendirme sistemlerini birçok kurum, kuruluş ve işletme kullanmaktadır. Ancak şunu da hemen belirtelim ki bu yaygın kullanıma rağmen ideal bir değerleme sistemi üzerinde konsensüs tesis edilmiş değildir (Çakmak, 2005: 4). Değerlendirme sistemleri üzerinde yapılan araştırmalar, değerlendirilen öge yerine değerlendirmeyi yapan kişinin düşüncelerini temel almıştır. Aynı şekilde performans değerlendirme metodunun güvenirliği ve iş görenlerin nesnel olarak performanslarının ölçülmesi bu araştırmaların odaklandığı konulardır. Çalışanların bu şekilde kabul etmediği ve desteklemediği bir performans değerlendirme sistemi, çok nitelikli ve yetenekli olmasını sağlayacak birçok özelliği taşıyor da olsa, sonuçta başarılı olamayacaktır.